Waterliniemuseum Fort Vechten
“Om het aller ellendigste gat ligt wel een geul vol water waar we eerst een brug over moeten bouwen voordat we verder kunnen.” ~Veldheer Alva in een brief aan Filips II van Spanje, 1573.
“Grachten, eenden en gespuis (…) De Hollanders staken de dijken door en zagen hun kudden verdrinken. Maar aan die uiterste nood gaf men de voorkeur boven slavernij.” ~Voltaire in: le siècle de Louis XIV, 1751.
De Waterlinie
Voor velen een vijand, voor ons land een vriend: het water. In 1589 wordt de zoon van prins Willem van Oranje, Maurits, legeraanvoerder. Maurits krijgt de opdracht te bedenken hoe het water kan helpen de Spanjaarden buiten de Republiek te houden. Hij ontwerpt de waterlinie: een linie om ons land te beschermen en te verdedigen. Maar omdat de Spanjaarden verslagen worden, verdwijnt zijn briljante plan in een la. Voorlopig dan. Waar de waterlinie vroeger een beschermingslinie was, is het nu een mooi en interessant museum in het hart van onze provincie, bij het Fort Vechten. Het museum vertelt het volgende verhaal.
De Hollandse Waterlinie
We maken onderscheid tussen de (Oude) Hollandse Waterlinie en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De befaamde (Oude) Hollandse Waterlinie loopt van de Zuiderzee bij Muiden tot in het Brabantse Land van Heusden en Altena.
De Hollandse Waterlinie is ingericht in het Rampjaar 1672, toen Engeland, Frankrijk en de Duitse vorstendommen Keulen en Munster de oorlog verklaarden aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Hollandse Waterlinie werd twee keer ingezet; beide keren tegen de Fransen. In het Rampjaar 1672 hield het water hen met succes tegen. In 1794 werd Nederland weer bedreigd door de Fransen. De Hollandse Waterlinie werd in werking gesteld, maar het ging vriezen. Hierdoor kon het Franse leger het ijs oversteken en ons land bezetten.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie
De bouw van de Nieuwe Hollandse Waterlinie begon in 1815. De Nieuwe Hollandse Waterlinie loopt van Muiden tot aan de Biesbosch. Deze gemoderniseerde Waterlinie ligt verder naar het oosten dan haar voorloper, zodat ook Utrecht werd beschermd. In de Nieuwe Hollandse waterlinie uit 1815 wordt nooit gevochten, maar zij is wél driemaal in staat van paraatheid gebracht, telkens tegen de Duitsers. Eerst in 1870 en later tijdens de Eerste Wereldoorlog. De derde keer, in 1940, overrompelen de Duitsers ons land en kon de linie geen rol van betekenis spelen. Dit kwam mede door de verwachting dat de Duitsers waarschijnlijk vliegtuigen zouden gaan gebruiken.
In 1951 wordt de Nieuwe Hollandse Waterlinie als militaire linie afgeschaft. Toch blijft tot in 1963 de Kringenwet van kracht: binnen een straal van een kilometer rond forten en vestigingen mag niet worden gebouwd zonder toestemming van het ministerie van Defensie. Dit heeft als resultaat dat er nu een prachtige, ongerepte groene gordel langs de Randstad loopt. Dit maakt de Nieuwe Hollandse Waterlinie tot een bijzonder landschapsicoon en het grootste groene Rijksmonument van Nederland.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is 85 kilometer lang, heeft 45 forten, 6 vestigingen, 2 kastelen. In 1815 start de bouw en is nu het grootste Rijksmonument van Nederland. Afgelopen zomer heeft de Nieuwe Hollandse Waterlinie zelfs de status gekregen van UNESCO werelderfgoed. Een status waar we als provincie erg trots op zijn.
