SGP in Algemene Beschouwingen: De overheid moet een herder zijn

Vandaag stonden de Algemene Beschouwingen over de Kadernota op de agenda. Bertrick van den Dikkenberg voerde namens de SGP-fractie het woord. De kern van zijn boodschap: 'De provincie moet weer oog hebben voor de concrete problemen en vraagstukken van inwoners.'

In 1581 zegden de bestuurders van de Nederlanden hun gehoorzaamheid op aan koning Filips II. In het document dat zij daarbij publiceerden, het plakkaat van Verlating, geven zij een kernachtige indruk van hun opvatting over de rol van de overheid. Ik citeer:

Het is aan ieder bekend dat een vorst, als dienaar van God, geacht wordt zijn onderdanen te beschermen tegen alle onrecht, overlast en geweld, zoals een herder zijn schapen beschermt. De onderdanen zijn niet door God geschapen om de vorst in alles wat hij beveelt onderdanig te zijn en hem als slaven te dienen. De vorst regeert bij de gratie van zijn onderdanen en moet met recht en reden over hen regeren, hen beschermen en liefhebben zoals een vader zijn kinderen liefheeft en zoals een herder met hart en ziel zijn schapen beschermt.

In één zin vertaald: de overheid is door God aangesteld om de inwoner centraal te stellen. Voor de beelddenkers: de overheid als herder.

In deze Algemene Beschouwingen willen wij de vraag stellen of de overheid in het algemeen en de provincie in het bijzonder nog wel antwoord geeft op de vragen van de bevolking. Is de overheid nog wel als een herder die zijn schapen beschermt? Benemen onze grote doelstellingen en visionaire beelden ons niet het zicht op de concrete noden van de inwoners? Deze vragen zijn tijdens de groeisprongsessies eigenlijk alleen maar toegenomen.

Wij willen vandaag vier onderwerpen adresseren waarvan wij denken dat de inwoners meer centraal moeten staan. Onze initiatieven die we na vandaag in voorbereiding op de verschillende commissievergaderingen zullen verspreiden sluiten allemaal op deze kernboodschap aan.

Landelijk gebied

Het beeld van een herder brengt ons als vanzelf eerst naar het landelijk gebied. Als ergens de grote ideeën en rücksichtslose besluiten het zicht op de echte problemen van het landelijk gebied buiten beeld hebben gebracht is het wel hier. Terwijl er mondiaal een voedselcrisis dreigt, het stikstofdossier muurvast zit, de enorme opgave om landbouw en natuur meer samen te laten gaan roept om een samenhangende en gebundelde aanpak en de invasieve exoten voortwoekeren in de sloten, op de akkers en in de natuurgebieden bevat de kadernota geen antwoord op deze grote vraagstukken. Wel wordt er 24 miljoen uitgetrokken om gronden aan te kopen voor de realisatie van bos. Wij vinden dat niet passen bij de urgente problemen in het landelijk gebied en ook niet bij de aangenomen motie over de wet beukennootjes. Wij zullen daarom met een amendement komen om die 24 miljoen niet in de reserve te stoppen en met amendementen om een aantal concrete knelpunten wel op te lossen.

Om een serieuze en concrete stap te zetten in het tegemoetkomen aan de stijgende prijzen willen wij nadenken over mogelijkheden voor provinciale steun in het bij elkaar brengen van lokaal voedsel en lokale voedselbanken in de provincie. Vraag aan de gedeputeerde: wat kan de provincie nog meer doen om onze inwoners te helpen rondom de stijgende voedselprijzen?

Daarnaast willen we in navolging van de provincie Overijssel zelf geld vrijmaken voor de legalisering van PAS-melders en andere knelgevallen. We moeten de agrariërs die naar eer en geweten hebben gehandeld laten weten dat we er voor hen zijn door stoppende agrarische bedrijven zelf op te kopen en deze ruimte aan de PAS melders beschikbaar te stellen. Voorzitter, ik wil met klem een beroep doen op de gedeputeerde om onze agrarische sector vast te houden zoals de provincie dat tot dusver heeft gedaan. Dat vraagt ruggengraat maar het is nu echt tijd voor verzet. En dat bedoel ik op de calvinistische wijze waarin niet anarchie, revolutie en opstand passen van burgers zelf, maar waarin lagere overheden, die hun macht eveneens aan God ontlenen, zich verzetten tegen dwingelandij van bovenaf.

Als het gaat over de opgave om natuur en landbouw bij elkaar te brengen, werd de vorige Statenvergadering onze motie aangenomen om meer met die bril (landbouw en natuur kunnen samengaan) naar het beleid te gaan kijken. Dat is winst. In voorbereiding op de RGW-vergadering van deze ronde komen we met een motie om een concreet knelpunt in deze verbinding op te lossen.

Tot slot komen we met een voorstel om het programma tegen invasieve exoten te verlengen tot na 2024. Is de gedeputeerde het met ons eens dat het bestrijden van invasieve exoten als wettelijke taak ook na 2024 ‘onoverkomelijk’ is?   

Verbindingen

Een herder leidt zijn schapen naar grazige weiden en schaapskooien. Op het gebied van mobiliteit is een perspectief opgesteld om 28-128 miljoen uit te geven aan het terugbrengen van de maximumsnelheid. Dit terwijl concrete knelpunten (gebrek aan spoorbomen bij tramlijnen, onveilige routes dwars door kernen en woongebieden en dagelijks terugkerende filevorming) niet worden aangepakt of eindeloos worden doorgeschoven, omdat er te weinig geld zou zijn. In de Groeisprong staat letterlijk: ‘voor het wegennet geldt dat deze in principe op orde is.’ Leg dat maar eens uit aan de inwoners langs de N224 in Woudenberg of Renswoude of aan de mensen die iedere dag over de N201 rijden. Is het juist voor de provinciale overheid geen taak om de verbindingen tussen stad en platteland bereisbaar te houden? Graag een reactie van de gedeputeerde, met name ook een reflectie op de zinsnede uit de Groeisprong.

Woningbouw

Een herder zorgt voor onderdak voor zijn schapen. Naast stikstof is er geen brandender kwestie dan de woningbouw. Statushouders wachten massaal op een woning, terwijl jongeren soms jaren langer dan gewild bij hun ouders wonen. Intussen stagneert de bouw. We hebben allerlei mooie programma’s lopen, maar intussen werkt de provincie zelf vertragend door veel meer tijd te nemen voor de regionale programmering en in die programmering vast te blijven houden aan stevige eisen. In de praktijk lijkt er weinig te zijn veranderd aan het rode contourenbeleid. Dat betreuren wij zeer! Staat de inwoner ook hier wel centraal of belemmeren onze prachtige plannen ons zicht op de urgentie van de problematiek? Welke regelgeving van de provincie hindert de woningbouw? Kan GS daar een overzichtje van geven?

Energie

Zon, wind en regen. Een herder trotseert ze, maar we kunnen er tegenwoordig ook energie van maken. Terwijl de energieprijzen exploderen, blijven wij inzetten op tijdrovende processen om grootschalige wind- en zonne-energie te faciliteren waar zelfs buitenlandse investeerders stinkend rijk van worden. Wij stellen voor de buitenlandse investeerders de wind uit de zeilen te nemen door de mogelijkheden te onderzoeken zelf een energiebedrijf te starten en de talrijke subsidies voor energie-opwek en hopelijk ook snel energie-opslag naar de provincie te trekken om het rendabel te maken voor onze inwoners. We nemen daarbij meteen een angel weg uit de procedures, namelijk de aansprakelijkheid voor participatie en inwonerbetrokkenheid. Tot dusver treedt de overheid hierin te ver terug en ligt het initiatief bij de ondernemers.  Daarnaast willen we dat de provincie de regie naar zich toetrekt als het gaat om hét probleem van de energievoorziening in de komende vijf tot tien jaar: stabiliteit van het net en benodigde opslag van energie. Waar blijft de concrete uitwerking van onze motie waterstof?

Voorzitter, ik moet gaan afronden. We willen onze collega’s in deze Algemene Beschouwingen oproepen bij elk onderwerp de concrete noden en behoeften van onze inwoners weer centraal te stellen en daarop zelf een visie te ontwikkelen. In de praktijk hobbelen we te vaak achter Den Haag en allerlei ambtelijke denktanks aan. Waar blijft onze eigen visie?

Als SGP-fractie willen we hierin niet achterblijven. Daarom kondigen wij aan dat wij in aanloop naar de coalitieonderhandelingen van 2023 met een eigen visie op het landelijk gebied willen komen. Juist hier zien we de afgelopen maanden dat het gesprek over het landelijk gebied niet meer gaat over onze inwoners, niet meer over onze agrariërs en zelfs niet meer over onze natuur. Vanuit de juridische loopgraven zitten partijen elkaar te beschieten en alle ruimte voor gesprek is verdwenen. Wij proeven in de Staten van Utrecht beduidend meer ruimte voor gesprek. We dagen onze collega-fracties uit om op voor hen aangelegen onderwerpen ook met een eigen visie te komen. Om zo, na de verkiezingen van 2023, weer als een herder met durf en visie voor de kudde uit te gaan.

Wij wensen het college en de organisatie van harte Gods zegen toe en ons allen dat wij in het spoor van de enige grote Herder mogen gaan.