Maidenspeech Bertrick van den Dikkenberg: Goed bestuur vraagt om maatwerk

Voorzitter, het is voor mij een eer mijn maidenspeech in deze zaal te mogen houden bij dit agendapunt. Hoewel niet nieuw in dit huis, voelt dit wel nieuw. Dit jaar bestaat mijn partij, de SGP, 100 jaar. Dat is een feestje waard, en dat gevoel wilden wij graag delen in dit huis, vandaar de traktatie. Vanuit de VVD werd een rolletje pepermunt verwacht zoals het de SGP betaamt, maar voor 100 jaar vonden we dat wat karig. 

Voorzitter, over naar de begroting. De laatste begrotingsbehandeling van dit college. Normaliter een moment om terug te kijken op wat er zoal gepresteerd is de afgelopen jaren. We hebben de slogan van de huidige coalitie al vaak aangehaald. ‘In verbinding’. Mijn voorganger heeft bij de behandeling van de Kadernota laten zien hoe de slogan van deze coalitie in de praktijk heeft uitgepakt. Als nieuwkomer wil ik vooral vooruit kijken. Wat de SGP betreft staat daarin ‘Goed bestuur met regionaal maatwerk’ centraal. Vooruitkijkend komen daar de grote uitdagingen Energie, Circulaire Economie, Klimaatadaptatie en biodiversiteit bij elkaar waarin iedere regio zijn eigen maatwerk vraagt.

We zijn de afgelopen periode in allerlei verschillende delen van onze provincie geweest en steeds weer vallen ons de grote verschillen op. Illustrerend voorbeeld: vanuit Amersfoort kregen wij de vraag om vooral door te bijten bij de kantorenaanpak. Vanuit Veenendaal en De Ronde Venen bereiken ons noodkreten, dat mooie initiatieven doodgeslagen lijken te worden. We hebben ditzelfde gezien bij de behandeling van de Landbouwvisie. Rondom de steden kan men goed uit de voeten met kleinschalige landbouw met een betere relatie tussen stad en platteland. In het Oosten van de provincie komen echter bedrijven klem te zitten als we deze benadering zonder meer kopiëren naar plaatsen als Woudenberg, Renswoude en Rhenen. Elke regio heeft heel eigen vraagstukken. Elke regio heeft ook een heel eigen mentaliteit. We willen deze stelregel vooral terug laten komen bij de behandeling van de stukken in voorbereiding op onze omgevingsvisie. Wat ons betreft wordt maatwerk daarin hét dragende principe. Overigens geen gekke gedachte: de Omgevingswet is er zo’n beetje voor bedacht.  

Goed bestuur vraagt om regionaal maatwerk. Daarin gaat het dus allereerst om ‘goed bestuur’. Wij hebben daar onze zorgen over. De komende weken verschijnen maar liefst drie rapporten, waarin het functioneren van (een deel van) de provinciale organisatie onder de loep ligt. Zonder op de uitkomsten vooruit te lopen, kunnen we stellen dat dit op zich al opmerkelijk is. Als SGP-fractie hebben we al verschillende keren de hoop uitgesproken dat een eventuele onder toezichtstelling vanuit het Rijk heilzaam zou werken voor de provincie. We hebben in de afgelopen periode te vaak gemerkt dat er weggekeken wordt voor de problemen in dit huis. Neem bijvoorbeeld de opmerking ‘er staat wel vaker wat in de krant’ die hier uitgesproken werd op het moment dat bleek dat een klokkenluiderszaak niet correct behandeld is, op z’n minst dubieus. Vreemde ogen kunnen dan wellicht dwingen. Als SGP-fractie spreken we de hoop uit dat er het komende begrotingsjaar op een goede manier doorgewerkt wordt aan en in de organisatie. Hopelijk lukt ons dat intern, anders moet het maar extern. We zullen hier de komende weken nog genoeg over van gedachten kunnen wisselen.

Goed bestuur vraagt om maatwerk. Een onderwerp waar maatwerk wellicht het meest nodig is, is de energietransitie. Nodig, zeg ik. Het lijkt er nog niet op dat er ook daadwerkelijk ruimte voor maatwerk is. In een razend tempo wordt Nederland bijvoorbeeld van het gas afgehaald. De kosten zijn torenhoog, het rendement is helaas laag, heel laag. De directeur van het PBL roept in de tweede kamer zelfs dat het effect natuurlijk minimaal is! De dogmatische aanpak, hoewel dit best bij de SGP past, staat ons hierin totaal niet aan. Natuurlijk zijn wij voor hernieuwbare energie, minder afhankelijkheid van olicharchen en sjeiks, minder verbranding en toepassing van goede innovaties. Vanuit rentmeesterschap zien wij zorg voor de schepping zelfs als opdracht! En dat maakt een duurzaam beheer van de aarde voor ons een zeer aangelegen thema, maar in het klimaatdebat wordt te eenzijdig gefocust op CO2 binnen Nederland en oude tijdelijke oplossingen als windenergie om zogenaamd de thermostaat van de aarde omlaag te draaien.. Dat gaat zomaar niet! Hoe ligt GS op koers om een werkelijk duurzame provincie te worden? Dus niet met biomassa wat veel meer CO2 uitstoot dan bijvoorbeeld aardgas?

We hebben de afgelopen decennia wellicht te veel gevraagd van natuur en milieu. Sommige boeren die helaas moeten erkennen dat de bodem voor het eerst in tijden in mindere kwaliteit aan de opvolging moet worden doorgegeven. Te veel is de samenleving gericht op de korte termijn. Een transitie naar een circulaire economie verdient daarom hogere prioriteit dan nu het geval is. Circulariteit is dé bouwsteen voor een duurzame samenleving. Onbegrijpelijk dat hier in de begroting géén meerjarenkosten tegenover de ambities gesteld zijn. Let wel, in Nederland hebben we afgesproken in 2030 50% minder primaire grondstoffen te gebruiken. Hoe gaat dit op dit moment in Utrecht vraag ik GS?

Zoals reeds gezegd is het goed om af te gaan van fossiele energie en te zoeken naar duurzamere vormen van energie. Dit hoeft niet overhaast, wat wel dreigt te gebeuren! Op dit moment gaat het mis bij het maatwerk. Kansen mét draagvlak worden te weinig opgepakt. Intussen gebeuren er wel allerlei dingen zonder draagvlak. Over dat laatste hebben we het al vaker gehad: windmolens in Houten, zonnevelden in de natuur zonder fundamenteel onderzoek naar negatieve effecten op bodemkwaliteit en een toenemende druk op agrarische gronden terwijl wij ook vragen om duurzaam landgebruik van agrariers in plaats van opbrengstgericht beheer. We willen het nu vooral hebben over de kansen die blijven liggen. Wat ons betreft wordt er veel te weinig energie gestoken in het nuttig inzetten van daken. Nog altijd worden talloze hectares dak in onze provincie niet benut. We dienen een motie in om ernaar te streven in 2040 alle daken nuttig te hebben ingezet, alvorens agrariers de dupe worden van druk op zonnevelden. Daarnaast is er voor de gewone man te weinig overzicht in de mogelijkheden om zijn eigen huis te verduurzamen. Veel mensen willen wel en het bespaart op termijn prive ook geld, maar de mensen weten niet waar te beginnen. Wat ons betreft moet de provincie hier haar rol pakken. Ook op dit punt een motie.

Een punt waarbij mijn voorganger zo ongeveer bij ieder groot debat vroeg om maatwerk is woningbouw. Ook hier komen we bij de debatten over onze omgevingsvisie nog wel op terug. We hebben de afgelopen jaren steeds weer gepleit voor het minder strak hanteren van de rode contouren. Eindelijk lijkt het door te dringen dat er echt iets moet gebeuren om aan de groeiende vraag naar woningen te gaan voldoen. Nu is het de vraag waar die moeten terechtkomen. Wij kunnen daar heel duidelijk over zijn: laat alle kernen groeien naar behoefte. Daarmee los je problemen op zonder nieuwe problemen te creëren. Maatwerk zorgt ervoor dat je aan de gemeenten overlaat om op een verstandige manier om te gaan met haar eigen opgaven en haar eigen oplossingen. De provincie denkt mee, coördineert en controleert, maar gaat niet dicteren en traineren.

Maatwerk in relatie tot de agrarische sector. Daar hebben we het vorige maand nog uitgebreid over gehad. Nadien hebben we nog een goede tip gekregen. De SGP luistert graag naar mensen met goede ideeën, dus we dienen nu alsnog een motie in om de relatie tussen de bewust producerende boer en burger verder te verbeteren. Daarnaast hebben we een motie over het Actieplan Weidevogels. Het college stelt voor om een gedragscode op te stellen voor de agrarische sector. Wij zijn erg begaan met het lot van de prachtige weidevogels. Juist daarom zien wij niets in een gedragscode. Wat ons betreft geeft dit het verkeerde signaal af en we zijn bang dat het averechts gaat werken. We roepen daarom het college op een samenwerkingsagenda op te stellen, waarbij agrariërs worden betrokken om van hen te horen wat zij nodig hebben om maatregelen te treffen. Zo’n benadering is wat ons betreft vruchtbaarder dan een gedragscode.

Een laatste punt is iets waar wij géén maatwerk voor willen. Drugs. Vorige maand konden we in het AD nog lezen dat Utrecht de spil is van cocaïnehandel. De BOA’s in ons buitengebied worden in hun werk voortdurend geconfronteerd met deze situatie. Wat ons betreft moet drugscriminaliteit keihard worden aangepakt. We gaan ervanuit dat de gedeputeerde er alles aan doet om onze BOA’s optimaal uit te rusten voor hun taken in het buitengebied en we roepen de commissaris op deze situatie voortdurend onder de aandacht te brengen bij de minister van Justitie & Veiligheid.

Voorzitter, dan nog een vraag. Dat betreft het OV en wel de trein. Kan GS ons garanderen dat zij tot het uiterste gaat in den Haag om te zorgen dat Driebergen, Veenendaal en Ede haar IC-status behouden? Zo mogelijk in samenwerking met Foodvalley. De stations hebben een enorm draagvlak in de regio die ze bedienen waardoor IC verlies direct gevolgen zal hebben op de verkeersdruk rond Utrecht.

Ik sluit af. Voorzitter, wij wensen het college van Gedeputeerde Staten, onze collega Statenleden en alle medewerkers in dit huis Gods zegen en wijsheid toe in het begrotingsjaar. Mocht het u even tegen zitten gun ik u de houding van Psalm 121, Heft uw ogen naar Boven vanwaar uw hulp komen zal.

Ik dank u wel.